Jakim powinien być pies legawy?
(fragment artykułu z Łowca Wielkopolskiego 1907r.)
Zdolność przyjęcia tresury, jest u psa, ze wszystkich zwierząt domowych najwięcej rozwiniętą. Potrzeba tylko wskazać na zadziwiające tresury psów cyrkowych i innych za pomocą których nie tylko, że dają przedstawienia equilibrystyczne i żonglerskie ale nawet odgrywają całe sceny teatralne - Podczas ostatniej podróży widziałem psa grającego na fortepianie, a przed kilku laty zdarzyła mi się sposobność grania partyi "sześć dziesięciu sześciu" z białym pudlem. Partyą te przegrałem. Widocznie nie mam zdolności do kart, ale jeszcze mniej pies jej mieć może, a wszakżeż i tego nauczy go sztuka tresowania.
O ileż więc łatwiej nauczyć psa legawego we właściwym jego polu działania t.j. myślistwie, do którego ma i pasyją i pociąg naturalny. Wrodzone wszakżeż uzdolnienie odgrywa nie małą rolę i jak nikt nie weźmie wyżła do wyżej opisanych sztuk akrobackich, tak samo dobrać sobie powinien do zadań łowieckich jakie ma pies wykonywać odpowiedni gatunek i rasę. Ażeby czytelnikowi uprzytomnić jakie myśliwemu przy obecnym kierunku hodowli gatunki psów legawych stoją do dyspozycji przedstawię słowem i obrazem w użyciu będące rasy.
Pies legawy, czyli przepiórczy, jak jego nazwa już wskazuje, początkowo miał przeznaczenie tylko wystawienia kuropatwy, przepiórki, bażanta, słonki i bekasa; w tym kierunki najdalej i najdokładniej rozwinięta jest rasa angielska. Pominąwszy kilka innych odmian, jak najważniejsze są:
1. Pointer krótkowłosy. Znamienne a najważniejsze cechy tej rasy są:
Czoło wyniosłe, aż pod brew wypukłe, górna część czaszki ma formę dwóch kul spłaszczonych z bruzda pomiędzy nimi. Słuchy średnio długie, cienkie, skórze nie fałdujące się i nie posiadające skłonności do podnoszenia się. Nozdrza rozwarte, koloru ciemno - brunatnego wyjątkiem żółtych i białych pointerów, u których nos ciemny koloru ciała. Kita przy korzeniu koścista i gruba po woli z zwężająca się kończasto; Mało tylko w górze ponad grzbiet wygięta, nie okazywać winna najmniejszej skłonności do zwinięcia. Kolor pointerów jest dość urozmaicony. Modne są: biały z brunatnym, albo żółty z białem. Nadto są czarno białe, rdzenno brunatne, całkiem czarne lub brunatne. Ciemno brunatny i cętkowaty należy do najpiękniejszego ubarwienia. Z małym wyjątkiem, szczególnie uzdolnionych i wytresowanych indywiduów, jest pointer jedynie w otwartym obszernym polu do użycia; tutaj wszakżeż skutkiem żwawego szukania i wybornego nosa (wiatru) niedorównany. Aportuje licho lub wcale nie.
2. Setter długowłosy. Odróżnia się takowych trzy gatunki: angielski seter biały z żółtem, irlandzki, ciemno czarny i gordon setter czarny z rdzawymi odmianami. Czaszka nie posiada tak znamiennej u pointera wypukłości, jest tez węższą pomiędzy słuchami i ma i ma wybitną brew nad oczami. Ważna rolę, jak u wszystkich psów przeznaczonych do wodnego polowania są nogi, których forma jest szablowata i jak całe ciało, silnie miękiem i gładkiem włosem pokryte. Kita przypomina kosę odwrotnie osadzoną. Settery maja zalety wszystkich psów angielskich z tym dodatkiem, iż idą także do wody. Są wszakżeż bardzo miękie i z tąd trudne do prowadzenia. Dwa te rodzaje psów legawych są odpowiednio do angielskiego klimatu i do tamtejszych stosunków łowieckich wyhodowane.
3. Zupełnie odrębny jest rodzaj psa kontynentalnego, także rozumie się odpowiednio do klimatu i stosunków myśliwskich odnośnych rewirów zastosowany. Najwięcej rozpowszechniony jest u nas pies krótkowłosy niemieckiej rasy, ciemnobrunatnej i biało brunatnej; pokrewne z nim rodzaje maja ubarwienie szare z brunatnemi łatami (brunatno - tarantowate) tej samej barwy, wszakżeż z żółtemi znakami (Wyrtembergskie) i myszowate (Wajmarskie).
Ogólnie jego znamiona są: wysokość około 63 cm., suka cokolwiek niższa, silnej figury, pojedyncze części przedniej i tylnej partyi w odpowiednim stosunku do siebie i do korpusu zbudowane; w spokojnym chodzie podnosi umiarkowanie szyję i głowę, trzyma pióro podczas szukania poziomo. Wyraz ogólny inteligentny, spokojny i poważny, to znów , w danych okolicznościach przyjacielski. Glowa średnia, nie za ciężka, górna część szeroka, lekko sklepiona, z boku patrząc z najwyższem punktem sklepienia na środku. Grzbiet nosa szeroki, przy oczach nie zwężający się. Odstęp przy czole wolno podnoszący się, nie nagle wcięty. Wargi dość silnie wyłożone, w końcach z silna fałdą. Słuchy średnio długie - u góry nie za szerokie, na dole tępo zaokrąglone, nie odstające po nad głowę. Kita średnio długa prosta lub bardzo nieznacznie zagięta, przy korzeniu silna, zwolna się zwężająca, na dole mocniej włosami pokryta, wszakżeż nie tworzy t.n. szczotki. Tyczy się to wszakżeż tylko młodych wyżłów, gdyż stare mają zwykle kitę wyciętą. Włos szorstki i gęsty, przy słuchach krótki i niski. Do użycia jest wyżeł ten na kuropatwy, jak w ogóle na wszelką zwierzynę drobną; posłuszny, przywiązany do myśliwego, łatwy do tresowania, znakomity aporter.Źródło:
. Łowiec wielkopolski, Nr. 13, Dwutygodnik ilustrowany; Poznań 1-go Października 1907 r.
