Stójka

"Dobry pies przekłada pole z zapałem i wietrząc górą od czasu do czasu zacina się.jakby bada.zachodzi pod wiatr.zdecydowanie łapie odwiatr zwierzyny.ściąga ostrożnie w kierunku dyktowanym mu przez nos i wreszcie "wystawia", jakby zamierając w przepięknej stylowej postawie zwanej "stójką"
K. Hulla (Pies myśliwski)

Stójka - charakterystyka
Wyżeł niemiecki krótkowłosy to rasa ceniona głownie za jej wszechstronność. Wyżeł pracuje zarówno w suchym polu, w wodzie jak i w lesie, świetnie się sprawdza pracując na terenach podmokłych, w szuwarze i w terenie bagiennym, jest doskonałym aporterem zarówno z wody jak i z lądu, pracuje górnym i dolnym wiatrem, jednakże najcenniejszą cechą wyżła jest stójka, która wzbudza w każdym właścicielu wyżła, myśliwym, czy też tylko obserwatorze pracy wyżła - zachwyt. Stójka z punktu widzenia estetycznego, jest pięknym zjawiskiem napięcia i wyrazem instynktu myśliwskiego; to widok cieszący myśliwego i kwintesencja polowania.

Czama z Czarnego Dworu

Przodkowie wyżła niemieckiego krótkowłosego, pochodzą prawdopodobnie w większości z Hiszpanii i Anglii. Potwierdzają to również zależności panujące w takich krajach jak Hiszpania, Włochy i Grecja, gdzie szczególnie dobre warunki do rozwoju znalazły kuropatwy (dokładniej kuropatwy czerwone); gdzie masowo zimowały cenione ptaki wędrowne, takie jak przepiórki i słonki; oraz gdzie od dawien dawna zapotrzebowanie na psy łapiące ptaki było dużo większe niż na północy i w Niemczech. Rozwinął się tam typ psa, który jest opisywany w następujący sposób: "Jeżeli wypatrzą one wcześniej zająca, to drżą i nie ruszą się do przodu aż do momentu, gdy zobaczą, że ten wybiega. O ile właściwość ta nie odpowiadała gończym, o tyle pasowała tym, którzy z psa gończego chcieli wyhodować wyżła."

W tym momencie należało by opisać podstawową ideę stójki, która nadała też nazwę rasie naszych psów (przyp. M.M. - w niemieckim vorstehen (stójka), stąd Vorstehhund (wyżeł); polska etymologia - "wyżeł" od słowa "wysoko"). Stójka jest niczym innym jak oszacowaniem przez zwierzę węsząc miejsca, w którym mniej więcej znajduje się ukrywające w schronieniu dzikie zwierzę. Pomaga ona w odnalezienia tropu na podstawie zapachu, który wydziela potencjalna ofiara. Jeżeli pies uważa, że jest pewny, to rusza na ofiarę, podobnie jak lis, błyskawicznym krokiem lub skokiem. Czyni to szczególnie wtedy, gdy oprócz powonienia, również zmysły wzroku i słuchu dadzą mu znać, że dobrze oszacował sytuację. Ta w zaczątkach podana właściwość psa szukającego łupu, została przez myśliwych utrwalona za pomocą tresury, a przez hodowców za pomocą wyboru sposobu hodowania, by móc dzięki takim psom polować na kuropatwy, słonki i przepiórki. I to już w czasach, gdy polowano przy udziale sieci lub za pomocą sokołów.

Stójka jest wrodzoną cechą jedynie wyżłów (psów legawych), stanem psychicznym przekazywanym mu genetycznie przez przodków, wywodzi się z instynktu myśliwskiego. Skradając się do upatrzonej zwierzyny, dzicy przodkowie psa zamierali w bezruchu przed ostatnim skokiem na ofiarę. Ten bezruch cechowało wewnętrzne napięcie i koncentracja przed skokiem. Wszystkie mięśnie były napięte a pozycja psa wskazywała na przygotowanie do skoku. Wszystkie zwierzęta mięsożerne zachowują podobnie ostrożną formę podejścia , czajenia się, a po ocenieniu odległości skutecznego skoku na ofiarę. U psa przez wieki współpracy z człowiekiem wyrabiała się twardość stójki, człowiek wymagał od psa, by po zwietrzeniu zwierzyny czekał na niego i nie płoszył zwierzyny. Zasadnicza praca wyżła, czyli "wystawianie" lub inaczej "stójka" jest więc właściwie sprzeczna z naturalnym instynktem, który popycha psa do pościgu i chwytania zwierzyny.

Amo Theogonia Adora Theogonia Amo Theogonia

Psy innych ras nie posiadają tej cennej właściwości, lecz skradając się do nieruchomo tkwiącej zwierzyny zawsze jakby czają się, jednak długo nie dotrzymują, płoszą zwierzynę i gonią. Stójkę nietypową, krótką i szczątkową, można zaobserwować u innych ras np. u- foksterierów, jamników, posokowców, wachtelhundów.

Jak już zostało wspomniane na wstępie opracowania wystawianie jest cechą wrodzoną wyżłów, jest to stan psa, który znalazł się w strudze zapachów niedalekiej zwierzyny. Wyraża się to charakterystyczną pozą psa uzależnioną od rasy, właściwości osobniczych, temperamentu, a nawet gatunku zwierzyny , którą wystawia. Różne rasy wyżłów przejawiają charakterystyczny dla siebie styl stójki. Stójka polega na natychmiastowym zatrzymaniu się psa po zwietrzeniu zwierzyny, u wyżła niemieckiego krótkowłosego z podniesioną i zgiętą przednią łapą, z wyprężonym ciałem i nieruchomym ogonem. Bez względu na pozycję w jakiej wyżeł wystawia, jego głowa i nos skierowane są w kierunku zaleganej zwierzyny (tworząc swoistą strzałkę). Wyżeł podczas wystawiania - można powiedzieć - upaja się zapachem zwierzyny, największe wrażenie na nim robią kuropatwy. Często podczas tej skamieniałej pozycji porusza nozdrzami i żuchwą. Mówimy, że "gryzie wiatr" Poza psa wskazuje na ogromne napięcie psychiczne, w wyprężonym ciele wyżła mięsnie drgają. Jeśli ptaki zaczynają wyciekać, spokojnie i ostrożnie dociąga on do nich. Rzadko zdarzają się wyżły, nie posiadające stójki.

Czama z Czarnego Dworu (1,3) Amo Theogonia (2,4)

Pointery wystawiają w pozycji stojącej z ogonem wyprężonym, uniesionym na linii grzbietu i zwykle ugięta łapą. U setera angielskiego stójka jest przeważnie w pozycji warującej lub w półprzysiadzie z wyprężonym ogonem, zdarzają się jednak takie setery, które nieznacznie poruszają lub wachlują ogonem.

Jeżeli pies nie ma cech wystawiania, nikt nie jest w stanie zrobić z niego psa legawego. Rzadko można spotkać wyżła nie posiadającego tej umiejętności. Częściej natomiast zdarzają się przypadki wyżłów, które utraciły stójkę z powodu nieumiejętnego postępowania myśliwego lub gdy pies przez dłuższy czas nie miał kontaktu z ptactwem polowym. Istnieje też spora ilość wyżłów ze słabo dostrzegalną stójką, wystawiają one co prawda, ale robią to mało wyraźnie, tak że można odnieść wrażenie, że jedynie zaznaczają. Wyżeł zaznaczający zwierzynę nie robi tego w klasycznej stójce. Zatrzymuje się na krótko na tropach, sprawdza paprzyska, szczególnie gdy są świeże sprawdza kotliny i dalej okłada pole, takie zachowanie wyżła podczas konkursów traktowane jest jako błąd pustego wystawiania. Na pusto wystawiają psy młode, mało doświadczone, rzadko bywające w polu oraz dorosłe wyżły ze słabym wiatrem. Brak im elementu pewności wiatru.

Stójka wyżła służy myśliwemu do wskazania zwierzyny, szybkim jej odnalezieniu i wskazaniu ukrytej zwierzyny, trzymanie stójki pozwala myśliwemu na niespieszne zbliżenie się, przygotowanie do strzału i skuteczny strzał, dlatego też sposób wystawiania powinien być przede wszystkim efektywny. Natomiast styl stójki służy raczej wrażeniom estetycznym, traktowanie stójki jako sztuka dla sztuki jest nieracjonalne z punktu widzenia myślistwa.

Amo Theogonia | Bella Mia Theogonia Black | Bel Theogonia Black | Bella Mia Theogonia Black

Psy o wrodzonych skłonnościach do pewnego i spokojnego wystawiania oraz zachowania się wobec zwierzyny nie wymagają wiele pracy nad utrwalaniem stójki, często bez szkolenia twardo wystawiają i nie gonią ruszonej zwierzyny. Psy wystawiające krótko, a następnie wypychające zwierzynę bez rozkazu, wymagają utrwalenia stójki. Przedwczesne podnoszenie zwierzyny, zwykle podczas zbliżania się myśliwego, jest wynikiem ich nadmiernej pasji łowieckiej. Integralną częścią stójki jest zachowanie spokoju po podniesieniu się zwierzyny oraz spokoju po strzałach.

Zanim wyżeł dojdzie do wystawiania, musi zwietrzyć źródło zapachu. Jest nim zwierzyna, głównie lotna. Z chwilą zwietrzenia zwierzyny pies zwalnia tempo okładania pola, ustala kierunek i miejsce źródła zapachu. Robi to bardziej zdecydowanie, kiedy wejdzie w zagęszczone miejsce stożka promieniującego zapachu z kierunku wiejącego wiatru. Wtedy wystawia. Znający dobrze psa potrafią nawet rozpoznać po jego zachowaniu, czy jest to ptak czy zwierzyna czworonożna.

Belaya Theogonia Black, Camio Theogonia Black, Amo Theogonia, Camio Theogonia Black

Po zrobienia stójki wyżeł powinien ją trzymać, aż do podejścia myśliwego / przewodnika. Jan Gieżyński zaliczył psy legawe do 4 grup:
. Wyżły wystawiające w sposób niemal prawidłowy, nie goniące zwierzyny uchodzącej - ta grupa nie wymaga specjalnego szkolenia, należy jedynie utrwalić stójkę. Utrwalanie stójki polega na powstrzymaniu psa przed jej zrywaniem.
. Wyżły wystawiające krótko, po czym gonią - postępujemy podobnie jw. Jednak ćwiczenia należy przeprowadzać na 20 metrowym otoku.
. Wyżły nie wystawiające, na krótko zaznaczające zwierzynę, z pasją goniące - zdarzają się przeważnie w rękach niedoświadczonych przewodników, wybitnie nieposłuszne, wymagają ćwiczeń poprzedzonych utrwaleniem apelu.
. Wyżły nie wystawiające, nie zaznaczające i obojętne na zwierzynę, wyjątkami mogą być goniące z niechęcią - ta grupa wyżłów wymaga długich ćwiczeń w polu. Ich wrodzone instynkty nie zostały jeszcze rozbudzone; mają małą pasję i temperament i słaby instynkt myśliwski. Należy prowadzić je na gorące ślady zwierzyny i wzbudzać pasję myśliwską. Istotną sprawą jest również wiek, w którym wyżły zaczynają wystawiać. Niezależnie od rasy decydują tu indywidualne cechy, głównie okres dojrzewania i okres dojrzałości do pobierania nauki. Wyżły zaczynają wystawiać w różnym wieku, niektóre bardzo wcześnie nawet w czwartym miesiącu życia, inne po ukończeniu pierwszego roku życia. Najwcześniej wystawiają pointery i wyżły niemieckie krótkowłose. Mimo, że stójka jest cechą wrodzoną wymaga ona utrwalania. Jeżeli wyżeł traci stójkę, może być jeszcze wykorzystany, jako płochacz, aporter kaczek czy tez tropowiec. Można z nim polować na różną zwierzynę z wyjątkiem ptactwa polnego.

Pierwsze objawy stójki to zaznaczanie (zasygnalizowanie) można je obserwować już u bardzo młodych wyżłów, ćwiczenia z młodymi psami pozwalają im się rozwijać. Nawet wystawienie na spacerze ptaków niełownych zasługuje na pochwałę, należy wtedy wyżła zatrzymać, pochwalić a zwierzynę wypłoszyć. Należy pamiętać, że przez całe życie wyżła nie należy ignorować żadnej stójki, mimo np. trudności z podejściem do psa.

Camio, Chiara, Theogonia Black

Cyrus, Cora, Bel Theogonia Black

Wyżły mogą robić stójki:
. Prawidłową - stójka twarda, każdy wyżeł powinien wystawić zwierzynę prawidłowo, tzn. po zrobieniu stójki powinien bezwzględnie trzymać ją dopóki myśliwy do niego nie podejdzie i nie poda komendy "na przód". Może to trwać od kilkunastu sekund do kilku minut, zależnie od tego jak daleko od wystawiającego wyżła znajduje się myśliwy.
. Stójką krótką nazywamy przeciwieństwo stójki prawidłowej, jest to wówczas, kiedy pies nie wytrzymuje w bezruchu dłużej niż kilkanaście sekund, rzuca się na zwierzynę i samowolnie, przedwcześnie wypłasza ją. Pies, który wystawia krótko po czym skocze i goni zwierzynę wymaga zdecydowanego układania i powtarzania ćwiczeń. Takie zachowanie występuje u psów pobudliwych z mocno rozwiniętym instynktem polowania, lecz może to również być zachowanie nabyte.
. Martwa stójka ma miejsce wtedy, kiedy wyżeł po wystawieniu ptaka nie daje się ruszyć z miejsca ani komendą, ani nawet wypychany kolanem przez przewodnika i nie podciąga za wyciekającą zwierzyną.
. Puste stójki wyżły wykonują nie do zwierzyny, ale np. przed gorącymi śladami, paprzyskami, kotlinami itp. miejscami (nie umieją odróżnić odwiatru zwierzyny od jej śladów). Pusta stójka może zdarzyć się psu młodemu i niedoświadczonemu - jest to wówczas zjawisko normalne, zaś puste stójki u 2 - 3 letnich wyżłów świadczą o słabej subtelności węchu.

Zarówno stójka pusta jak i stójka martwa są wadami. Psy takie nie nadają się do prawidłowego polowania i nie powinny być używane do reprodukcji.

Aghra Theogonia Ataman Duma Kazana KS Thor van de Waltakke (3)

K. Hulla podaje, że częstym przypadkiem, który się zdarza po rozbiciu niestrzelonego stadka jest fakt, iż pies w biegu raptem wpada na odwiatr pojedynczo siedzącej twardo tuż pod jego nosem zwierzyny. Wykonuje on wówczas stójkę nagłą, przybierając oryginalne i śmieszne nieraz pozy, nadające się do utrwalenia aparatem fotograficznym.

Adora, Amo, Aghra Bella Mia Theogonia

Odwołanie wyżła ze stójki wcale nie świadczy o posłuszeństwie wyżła, lecz o braku wiadomości o psie myśliwskim oraz niskiej kulturze właściciela. Jest nieetyczne i nie myśliwskie.

Z chwila gdy pies doszedł do stójki, myśliwy/ przewodnik powinien podejść do niego tak, by znalazł się s tyłu lub z prawej strony psa. Pies podobnie jak podczas prowadzenia go na smyczy zostaje po lewej ręce myśliwego, który trzymając w prawej ręce broń, zachęca lewa psa do doprowadzenia i do ruszenia ptactwa. Obserwujący nas pies musi widzieć jak podkradamy się do kur, niby je podchodzimy, co ma Duzy wpływ na jego dalsze zachowanie. Podobnie jak podczas ćwiczeń podchodu zwierzyny będzie nas naśladował. Po oddaniu strzału pies na rozkaz po kilkunastu sekundach rusza po aport. Rozbicie stada wpływa korzystnie na dalszą prace psa. Będzie wyszukiwał i wystawiał pojedynki, do, których strzelanie jest łatwiejsze.

Ściąganie zwierzyny można porównać do podchodzenia. Pies ma zapamiętać, że należy to robić powoli i że podniesienie się ptaków jest równoczesnym rozkazem waruj, choćby nawet nie było strzału.

Doprowadzenie do zwierzyny ma na celu ruszenie jej nie w sposób rzucenia się w jej kierunku, ale podejścia do niej blisko, że się poderwie albo ruszy. Wyżeł doprowadza do kuropatw lub bażantów zarówno wyciekających jak i zalegających np. w paprzysku. W obu wypadkach chodzi o to, by pozostawiając w stójce posuwał się w stronę kur i spowodował ich poderwanie. Trudniejsze zadanie do spełnienia to doprowadzenie do kuropatw wyciekających, zwłaszcza w okresie, kiedy są już harde.

Opracowała J. Boczkowska

Opracowano na podstawie:
. Claus Kiefer; Deutsch-Kurzhaar, Berlin 1997
. L. Smyczyński; Psy, rasy, hodowla, szkolenie; Katowice 1948
. E. Dembiniok; Wyżły, Warszawa 2005
. J.Błażej Wilski; Zrozumieć psa; Warszawa 1995
. E. Dembiniok; Wyżły, Charakterystyka i przeznaczenie; Inowrocław 1992
. J. Woźniak; Szkolenie psów - porady praktyczne; Warszawa 2000
. K. Hulla; Pies mysliwskiWarszawa 1951
. J. Gieżyński; Szkolenie psów myśliwskich i obronnych; Warszawa 11969
. J. Gieżyński; Szkolenie psów myśliwskich; Warszawa 1988
. Zdjęcia własne oraz :
. http://www.zestipek.cz
. http://www.mesinskahajovna.cz/
. http://www.taremys-bohemica.com/